Αντιμέτωπες με το "αγκάθι" των "κόκκινων" δανείων ιδιωτών οι τράπεζες

Με τις συζητήσεις για τις αναδιαρθρώσεις επιχειρηματικών δανείων να έχουν δρομολογηθεί σε πολύ εντατική και ουσιαστική βάση, και την εξειδίκευση του νομοθετικού πλαισίου για τη διαχείριση των "κόκκινων" δανείων να βρίσκεται στην τελική της ευθεία,

οι τράπεζες θα κληθούν σύντομα να ασχοληθούν με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ιδιωτών.

Τα μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια, αν και σε μέγεθος μικρότερα από τα επιχειρηματικά, εντούτοις αποτελούν το μεγάλο "αγκάθι" στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, καθώς η επίλυσή τους "σκοντάφτει" σε κοινωνικά κριτήρια, τα οποία εκμεταλλεύεται πληθώρα στρατηγικών κακοπληρωτών. Τραπεζίτες και ΤτΕ υπολογίζουν πως ένα 20% των δανειοληπτών που δεν εξυπηρετούν τα δάνειά τους, έχουν τη δυνατότητα της αποπληρωμής και μάλιστα διαθέτουν αξιόλογη περιουσιακή κατάσταση. Ωστόσο, αρνούνται να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, ποντάροντας στο ότι οι τράπεζες δεν πρόκειται να προχωρήσουν σε πλειστηριασμούς, φοβούμενες τη σύγκρουση με την κοινωνία.

Αυτό σε έναν βαθμό είναι σωστό, αλλά πλέον δεν μπορεί να ισχύσει καθολικά επί... δικαίων και αδίκων. Όπως επίσης είναι αληθές ότι οι τράπεζες δεν έχουν οικονομικό συμφέρον να προχωρήσουν σε μαζικούς πλειστηριασμούς, ούτε επίσης σε πωλήσεις στεγαστικών δανείων. Όπως αναφέρουν τραπεζίτες στο "Κεφάλαιο", οι πωλήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων θα μπουν στην ατζέντα των τραπεζών από το 2017. Μέχρι τότε, όμως, η διαχείριση και των "κόκκινων" δανείων ιδιωτών θα γίνει πολύ πιο "επιθετική", ενεργοποιώντας και το "όπλο" των πλειστηριασμών στις περιπτώσεις οφειλετών που ανήκουν στην τάξη των στρατηγικών κακοπληρωτών.

Νέο τοπίο μετά το Πάσχα

Το νομοθετικό πλαίσιο και οι διαδικασίες που ήδη έχουν ξεκινήσει "ήπια" οι τράπεζες, αναμένεται να οδηγήσουν σε νέα δεδομένα για την αντιμετώπιση των προβληματικών δανείων ιδιωτών από το β' εξάμηνο του έτους. Η εικόνα θα διαμορφωθεί μετά το Πάσχα, όταν θα έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες βάσει των οποίων θα ξεχωρίσουν οι συνεργάσιμοι από τους μη συνεργάσιμους δανειολήπτες.

Ήδη τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2015 οι τράπεζες απέστειλαν στους δανειολήπτες τις πρώτες επιστολές με τις οποίες τους καλούν να σπεύσουν να ρυθμίσουν τα δάνειά τους εφόσον βρίσκονται σε καθυστέρηση άνω των 30 ημερών. Οι επιστολές "αγνοήθηκαν" από το 90% των δανειοληπτών. Φεβρουάριο και Μάρτιο, όμως, οι τράπεζες θα αποστείλουν τις τελικές επιστολές με τις οποίες θα καθιστούν σαφές ότι όποιος δεν προβεί σε ρύθμιση του δανείου του, ο πλειστηριασμός του ακινήτου του θα είναι μονόδρομος άμεσα.

Η εικόνα για τους πλειστηριασμούς

Όπως αναφέρουν οι τραπεζίτες, επί 4-5 χρόνια οι τράπεζες δεν προχωρούσαν ουσιαστικά σε πλειστηριασμούς (και στους περισσότερους που συμμετείχαν δεν ήταν οι επισπεύδουσες), αλλά αυτό θα αλλάξει από φέτος. Προφανώς δεν θα υπάρξει καταιγισμός πλειστηριασμών, αφού σε μια τέτοια περίπτωση η κάθε τράπεζα θα βρισκόταν με 50.000 ακίνητα προς εκπλειστηρίαση, επωμιζόμενη υψηλότατο κόστος τόσο για το στάδιο από τη συντήρηση, φύλαξη και πληρωμή φόρων μέχρι τον πλειστηριασμό των ακινήτων. Το κόστος μόνο για τη διακράτηση των ακινήτων μέχρι τον πλειστηριασμό τους είναι της τάξεως πολλών εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, καθώς κινείται στο 4%-4,5% του book value των ακινήτων των τραπεζών.

Επιπλέον, οι μαζικοί πλειστηριασμοί είναι απαγορευτικοί τόσο διότι θα δημιουργούσαν υπερπροσφορά ακινήτων και κατάρρευση των τιμών, όσο και διότι δεν θα τους "άντεχε" το δικαστικό σύστημα. 

Σημειώνεται ότι οι χρονιές "αιχμής" των πλειστηριασμών ήταν το 2008 και 2009, οπότε διενεργήθηκαν 43.000 και 52.000 πλειστηριασμοί αντίστοιχα. Έκτοτε, σημειώθηκε κατακόρυφη πτώση, με το 2013 να γίνονται 19.200 πλειστηριασμοί, το 2014 να υποχωρούν στις 16.000 και πέρσι (ακόμη δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία) πρακτικά να μηδενίζονται. Σταδιακά αυτό θα αλλάξει και ο ρόλος των τραπεζών τόσο στη διενέργεια των πλειστηριασμών, όσο και στις αγοραπωλησίες ακινήτων θα ενισχυθεί σημαντικά. Όπως εκτιμάται, την επόμενη πενταετία, πάνω από το 50% των πωλήσεων κατοικιών θα αφορούν περιπτώσεις ακινήτων με τιμή πώλησης χαμηλότερη της υποθήκης τους (πρόκειται για ακίνητα που αγοράστηκαν με υπέρογκα στεγαστικά δάνεια κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας).

Οι εκτιμήσεις για... αδύναμους και... δυνάμενους

Επισημαίνοντας ότι το θέμα των πλειστηριασμών τυγχάνει μεγάλης εκμετάλλευσης από επιτήδειους, οι τραπεζίτες εκτιμούν ότι από τις 120.000-140.000 περιπτώσεις του νόμου Κατσέλη (σημειώνεται ότι πρόκειται για εκτίμηση των τραπεζών, καθώς ο αριθμός δεν αντιστοιχεί σε μοναδικά φυσικά πρόσωπα επειδή πολλοί οφειλέτες μιας τράπεζας χρωστούν και σε άλλες), ποσοστό 15% - 20% εκμεταλλεύονται την "ομπρέλα" του νόμου. Σημειώνεται ότι το σύνολο των δανείων των τραπεζών που αφορούν περιπτώσεις του νόμου Κατσέλη ανέρχεται σε 10-12 δισ. ευρώ. Οι τραπεζίτες εκτιμούν επίσης ότι από το σύνολο των περίπου 70 δισ. ευρώ στεγαστικών δανείων, σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών βρίσκονται δάνεια περίπου 20 δισ. ευρώ, και από αυτά το 30% θα μπορούσε να επανέλθει σε ομαλή αποπληρωμή.

Τα νέα οικονομικά και περιουσιακά στοιχεία που θα ζητήσουν οι τράπεζες από τους οφειλέτες μετά την ολοκλήρωση του νομικού πλαισίου περί αφερεγγυότητας, εκτιμάται ότι θα "ξεσκεπάσουν" τουλάχιστον 10.000-15.000 στρατηγικούς κακοπληρωτές εκ των οποίων 5.000-6.000 θα βρεθούν άμεσα αντιμέτωποι με πλειστηριασμούς. Οι τράπεζες έχουν εντοπίσει 28.000-30.000 δανειολήπτες που ανήκουν στην κατηγορία των στρατηγικών κακοπληρωτών και οι οποίοι αρνούνται συστηματικά να ρυθμίσουν το δάνειό τους.

Σημειώνεται ότι το νέο νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει απόλυτη προστασία της πρώτης κατοικίας μόνο για ένα 25% των δανειοληπτών βάσει των εξής κριτηρίων: α) αντικειμενική αξία πρώτης κατοικίας έως 170.000 ευρώ, ανεξαρτήτως οικογενειακής κατάστασης, β) δηλωθέν ετήσιο εισόδημα 8.180 ευρώ για 1 άτομο, 13.917 ευρώ για 2 άτομα και 3.361 ευρώ για κάθε παιδί έως δύο παιδιά (άρα, εισοδηματικό κριτήριο για τετραμελή οικογένεια έως 20.639 ευρώ). Οι δανειολήπτες αυτοί εκτιμάται ότι θα πληρώνουν το 5% έως 10% της δόσης του δανείου τους μετά από δικαστική απόφαση, και όπου τα εισοδήματα δεν επαρκούν για να συμπληρωθεί η δόση, θα την καλύπτει το κράτος.